Luc Tuymans

Beelden en bronnen

Luc Tuymans’ carrière in de Belgische kunstwereld werd gelanceerd met drie tentoonstellingen in de kleine Antwerpse galerie Ruimte Morguen in 1988 en 1989. Zijn eerste soloshow in het Palais des Thermes te Oostende in 1985 was totaal onopgemerkt gebleven. In Ruimte Morguen waren iconische schilderijen als “Gaskamer” (1986) en “Schwarzheide” (1986) te zien, net als deze “Grafiek” (1987). Het zijn werken waarin Tuymans het thema van de Holocaust en het nazisme behandelt. Het uitbeelden ervan was een taboe in de jaren 80, maar de kunstenaar zag het als zijn taak om dit recente verleden onder de aandacht te brengen.

Tuymans creëert een schilderkunst die figuratief is, maar niet narratief. In plaats daarvan onderzoekt hij hoe beelden gelaagd kunnen zijn en dragers van betekenis. De kunstenaar baseert zich op reeds bestaande voorstellingen uit verschillende bronnen van waaruit hij de geschiedenis en de weergave ervan in vraag stelt. Tuymans hanteert een nauwkeurige visuele strategie die de morele complexiteit van het onderwerp bijstaat. Het resultaat zijn terughoudende schilderijen in een gedempt palet die doen denken aan een wazige of vervagende herinnering. Wel is de titel van belang. Zonder de titel zie je enkel een bevreemdend canvas.

“Grafiek” is eigenlijk een heel ‘arm’ beeld. De voorstelling is gedecentraliseerd en is niet picturaal. Het palet is beperkt tot grijswaarden, vormen zijn slechts schematisch. Tijd noch ruimte worden aangegeven. Hoewel de compositie ongedefinieerd is, roept ze een vage vertrouwdheid op die gepaard gaat met een zweem van dreiging. Verhuld achter een sluier, zweeft het beeld tussen herinnering en werkelijkheid. De relatie tussen doek en kijker blijft er een van koele afstandelijkheid.

De variabelen van de grafiek zijn niet zichtbaar. We zien enkel dat ze in neerwaartse lijn daalt en gebukt gaat onder onheilspellende duisternis. Onvaste vormen en oneffen tonen creëren een verontrustend aura dat de zwaarte verraadt van de geschiedenis die het beeld representeert. De banaliteit van het onderwerp, een grafiek, staat in onthutsend contrast met de gruwel van de Holocaust waar het naar verwijst. Tuymans geeft een historische associatie weer die als bron dient voor de herinnering van een gebeurtenis. Hij toont het gebeuren niet letterlijk. Het gaat immers om het ergste wat de mens elkaar kan aandoen. Het ergste is iets wat niet geschilderd kan worden. Het is onvoorstelbaar en elk beeld zal hiervoor altijd te laat komen.