Impressie van een herinnering

Zo enigmatisch de voorstelling is, zo mysterieus is de techniek die Khnopff aanwendde. Hij was een fervent fotograaf die het niveau van liefhebber ver oversteeg. Het momentane van het medium bood hem een objectieve weergave van de werkelijkheid, die hij vervolgens bewerkte tot een nieuw, zelfstandig kunstwerk.

Aan de basis van “Het geheim” ligt een platinadruk, destijds een duur procedé dat een resultaat van hoge kwaliteit leverde. De zachte korrel zorgde voor een subtiele lichtwerking, met diepzwarte tonen. Vervolgens bracht hij met subtiele hogingen nuances aan om de realiteit naar zijn hand te zetten. Blauw voor melancholie en het eeuwige, bruin in een wenkbrauw om een gezichtsuitdrukking te bepalen. De foto werd genomen van een pasteltekening met dezelfde titel die zich in de collectie van het Groeningemuseum te Brugge bevindt. De compositie voor deze tekening was op zijn beurt gebaseerd op een gekende foto die Khnopff van Marguerite nam.

Welke betekenissen verhult het “Het geheim”? Fernand Khnopff geeft ze niet gratuit prijs. Ze gaan gesluierd achter een sublieme verschijning in een geësthetiseerde setting. Een vrouw, Khnopffs zus Marguerite, zijn muse, poseert in golvende gewaden in een antikiserende ruimte. In haar hand houdt ze een masker getooid met een laurierkrans. Een zuil, een scepter en draperingen zijn de enige ornamenten.

Khnopff toont zijn zus als een soort priesteres, een mystieke figuur. Haar gelaat is hoekiger dan in realiteit. De transformatie naar het androgyne, het mythische, het archetypische wordt opgezocht. Het decor is een nauwkeurige mise-en-scène met een bestudeerde belichting gericht op de twee gezichten. Ze verschijnen als in een visioen, ongedefinieerd en onwerkelijk.

Met haar vinger legt Marguerite het masker het zwijgen op, een gebaar waarmee de scène versteent in verstilling. Terwijl haar eigen gezicht, met strakke contouren en donkertes zelf een masker wordt, kijkt ze onbewogen de ander aan. Deze heeft, in tegenstelling tot Marguerite, een vleugje leven achter haar subtiel blauwgekleurde irissen. Achter welke façade schuilt de waarheid? Het is er één die niet uitgesproken mag worden.